Nie ma innego obszaru, który z taką mocą wpływa na zdrowie jak sen. Wysoka jakość snu przekłada się na lepsze samopoczucie, dobrostan, relacje z innymi. lub społeczne. Sprawia również, że jesteśmy bardziej efektywni w pracy. To towarzysz, którego chcesz mieć w swoim narożniku. Dlaczego sen jest ważny?
Jest późno, za tobą długi dzień pracy, wrażeń, bodźców, doświadczeń. Teraz zaczynasz czuć senność. Wiesz, że sen staje się priorytetem. Jeśli próbujesz go odłożyć, walka ta staje się coraz trudniejsza z każdą minutą. Odczuwasz coś, co biolodzy nazywają “presją snu”.
Dlaczego jednak w ogóle śpimy? W jakim celu przeznaczamy jedną trzecią życia na sen? Przecież można ten czas wykorzystać efektywniej, prawda?
Spróbujmy odpowiedzieć na te pytania. A jeśli już teraz chcesz poznać na nie odpowiedź , damy ci ją:
Sen wpływa na KAŻDY ASPEKT naszego życia.
Zacznijmy od pytania: dlaczego właściwie śpimy? Dlaczego jest to ważna część naszego życia?
Czemu śpimy? Dlaczego sen jest ważny?
Naukowcy wciąż badają fenomen snu i do odkrycia ostatecznej odpowiedzi na pytanie: po co w ogóle śpimy, droga jest daleka. O wiele więcej wiemy na temat tego, co dzieje się, kiedy snu zabraknie (o czym poniżej). Badacze są jednak zgodni, że to wyjątkowy czas dla naszego mózgu jego stan naprawczy, czas ładowania i oczyszczania.
Ten tekst jest fragmentem naszego projektu „Radykalny sen: lepsze życie, lepszy biznes”. Więcej materiałów o roli snu dla naszego zdrowia i efektywności pracy znajdziesz w tym miejscu.
W czasie snu przetwarzane są nasze doświadczenia i wspomnienia. To wtedy część z nich jest wzmacniana i zachowywana, a część – oddalana. Co jeszcze bardziej fascynujące, sen pozwala wydobywać treści i powiązania między nimi z dużych zbiorów informacji. Może więc pomóc w odkryciu wzorców, o których nie mieliśmy nawet pojęcia. To właśnie dlatego osoby, które na przykład uczą się do egzaminów, powinny traktować sen bardzo poważnie – badania (Walker, 2002) pokazują, że dzięki dobrze przespanej nocy osiągamy lepsze wyniki podczas egzaminów.
Naukowcy mają już przekonujące dowody na to, że sen, poza wsparciem pamięci, odgrywa ważną rolę w funkcjach odpornościowch i hormonalnych. Mówiąc inaczej: im lepiej śpisz, tym większa jest twoja odporność. Inny przykład: blisko połowa hormonu wzrostu jest wydzielana podczas głębokiego snu (dokładnie w trzecim i czwartym etapie snu NREM). Zatem sen to najlepszy czas, aby organizm mógł “odetchnąć” od wyzwań dnia i przeznaczyć energię na wzrost.
Niewyspane marudy i kłamcy
O ile pozytywne aspekty snu są, cóż, miłe, to warto poznać także “ciemną stronę”, czyli skutki zaburzenia snu. Co dzieje się, kiedy “ucinamy” godziny snu? Z jakimi konsekwencjami powinniśmy się liczyć?
Badania (Dinges, 1997) pokazują, że już po jednej słabszej nocy (badani spali ok. 5 godzin snu) nasz nastrój i samopoczucie spadają o ponad sto procent. Co ważne, kolejna dobrze przespana noc (ok. 7,5 godziny) pozwala wskaźnikowi wrócić na poprzedni wysoki poziom. Podobnie jest z nastawieniem do świata (taki “wskaźnik marudzenia”) – z poziomu 10% po dobrej nocy wzrasta u badanych do poziomu 50-70%). Dodajmy do tego oczywistą obserwację: po słabej nocy wygląda się niekorzystnie. Ogólnie rzecz biorąc, nie jesteśmy wtedy w swojej najlepszej formie.
Sen jest ważny dla naszych doświadczeń
Słaby sen torpeduje także wspomnianą wyżej zdolność mózgu do “przerabiania” doświadczeń i wiedzy.
Już jedna nieprzespana noc nie dość, że utrudnia zapamiętywanie, to może także fałszować wspomnienia. Sprawić, że zaczniemy opowiadać historie, w których rzekomo uczestniczyliśmy, a które nigdy się nie wydarzyły – ostrzegała w wypowiedzi dla “Newsweeka” dr Kimberly Fenn z Michigan State University.
Badaczka przeprowadziła eksperyment, w którym prosiła ochotników o obejrzenie fotografii z symulowanego włamania i przeczytanie artykułu o nim Tekst zawierał informacje sprzeczne z tym, co badani widzieli na zdjęciach. Następnie podzielono badanych na trzy grupy: pierwszą, która mogła przespać całą noc, drugą, która mogła spać nie dłużej niż pięć godzin i trzecią, która miała całą noc nie spać.
Następnego dnia okazało się, że badani, którzy nie przespali całej noc,, zapamiętali niewiele szczegółów włamania, mylili fakty i dodawali informacje, których nie było na zdjęciach i w tekście. Podobnych problemów nie mieli ci i, którzy przespali całą noc. Dlaczego sen jest ważny?
Naukowcy są zgodni: aby mózg mógł dobrze wykonać swoją pracę przetwarzania doświadczeń, potrzebuje długiego snu. Jak długiego? Więcej o tym w kolejnym z naszych materiałów, ale możemy już teraz zaznaczyć, że większość dorosłych potrzebuje ponad siedem i pół godziny snu na dobę.
Brak snu ma poważne konsekwencje
Słabsze zapamiętywanie i przetwarzanie faktów to jednak nie koniec. Naukowcy dowiedli, że osoby niewyspane są też bardziej skłonne podejmować ryzyko, przy czym o wiele słabiej przewidują konsekwencje ryzykownych zachowań. Przyjmować to może też radykalne objawy: już po 30 godzinach bez snu niemal niemożliwe jest podjęcie racjonalnej decyzji. Trzy nieprzespane noce skutkują pojawieniem się omamów i halucynacji. Nic dziwnego, że deprywacja snu to jedna z form tortur, o wykorzystywanie których oskarżano między innymi wojska japońskie podczas II wojny światowej, armię brytyjską (wobec członków IRA) czy żołnierzy amerykańskich.
Brak snu ma też inne poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. Oto lista tych, które zostały potwierdzone naukowo.
- Osoby, które nie śpią wystarczająco, mają większy apetyt – zwłaszcza na niezdrowe posiłki o dużej zawartości kalorii. Wielu naukowców przekonuje, że epidemia otyłości jest w dużej mierze konsekwencją zbyt małej ilości snu.
- Z poprzednim powiązane jest zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy. Tak, sen sprzyja powstawaniu i rozwojowi tej choroby.
- Zwiększa się ryzyko infekcji. Pisaliśmy wcześniej o funkcjach odpornościowych, prawda? Dokładnie: im mniej śpisz, tym bardziej prawdopodobne jest to, że się przeziębisz.
- Tracisz tkankę mózgową. Badania opublikowane w magazynie naukowym “Sleep” pokazują, że już jedna noc słabego snu przyczynia się do jej utraty.
- Pogarsza się jakość spermy. Niewyspanie nie sprzyja staraniom się o dziecko.
- Zwiększasz ryzyko śmierci. W tym samym magazynie pojawiły się wyniki długoletnich badań nad 1741 osobami: ci , którzy regularnie spali sześć godzin i mniej, zwiększali znacząco ryzyko swojej śmierci, nawet po wykluczeniu innych zmiennych. Zwiększało się między innymi ryzyko wystąpienia ataku serca i kilku rodzajów raka (m.in. jelita grubego i piersi). Czterokrotnie zwiększa się także prawdopodobieństwo wystąpienia udaru.
Ekstremalny brak snu
Brak snu może także w ekstremalnych przypadkach prowadzić do śmierci. Istnieje bardzo rzadka choroba: śmiertelna bezsenność rodzinna. Przyczyną choroby są priony, zmutowane białka. Objawy choroby pojawiają się około 40-50 roku życia. Na początku, przez ok. 4 miesiące nasila się bezsenność, pojawiają się ataki paniki. Następnie, przez ok. 5 miesięcy występują halucynacje. Kolejny etap to całkowita niezdolność do snu i gwałtowna utrata wagi. Przez kolejne 6 miesięcy może pojawić się utrata mowy i kontaktu z rzeczywistością. Po około 18 miesiącach od wystąpienia pierwszych objawów następuje śmierć. Choroba jest nieuleczalna.
Sen jest ważny dla zdrowia psychicznego
Jest jeszcze jeden wątek, który warto poruszyć: związek snu z naszym zdrowiem psychicznym. Większość osób cierpiących na choroby psychiczne nie śpi zbyt dobrze. Ale dziś badacze przekonują, że związek ten jest bardziej skomplikowany: brak snu sprzyja występowaniu chorób psychicznych. Regularne niedobory snu prowadzą między innymi do pojawienia się objawów depresyjnych.
Co ciekawe, jednym z fundamentów leczenia zaburzeń i chorób psychicznych, w tym depresji, jest praca nad uregulowaniem snu. Czasami wykorzystuje się w tym celu leki. Mają one jednak poważną wadę: są silnie uzależniające. Dlaczego sen jest ważny? Bo jest dla nas naturalny i bezpieczny!
Sen dobrze wpływa na wszystko
Powyższy tekst to tylko wstęp do naszej publikacji. Jest punktem wyjścia. Mamy nadzieję, że pokazał Wami, że sen trzeba traktować serio; nie jak obowiązek, ale jako najlepszego sprzymierzeńca. No i że nie chcemy iść z nim na wojnę.
